Guarana, Güney Amerika kökenli bir bitki olup, özellikle Amazon yağmur ormanlarında yetişir. Bilimsel adı Paullinia cupana olan bu bitki, yüksek kafein içeriği ile bilinir ve genellikle enerji içeceklerinde, takviyelerde ve çeşitli yiyeceklerde kullanılır. Guarana kafeini, diğer kafein kaynaklarından farklı olarak uzun süreli ve daha dengeli bir enerji salınımı sağlar. Bu makalede, guarana kafeininin enerji düzeyleri, zihinsel ve fiziksel performans üzerindeki etkilerini, sağlık yararlarını ve olası yan etkilerini bilimsel bir perspektifle ele alacağız.
1. Guarana Nedir?
Guarana, Amazon yağmur ormanlarında yetişen ve genellikle Brezilya'da yaygın olarak bulunan bir bitkidir. Bu bitkinin meyveleri, küçük kırmızı veya kahverengi tohumlar içerir. Guarana tohumları, yüksek kafein içeriği ile dikkat çeker ve geleneksel olarak yerli halklar tarafından enerji artırıcı ve şifa verici özellikleri nedeniyle kullanılmıştır.
2. Guarana Kafeini: Kimyasal Bileşimi ve Özellikleri
Guarana, kafein, teobromin ve teofilin gibi metilksantin alkaloidleri içerir. Kafein, guarana tohumlarında %4-6 oranında bulunur, bu da guaranayı en yoğun doğal kafein kaynaklarından biri yapar. Bu yüksek kafein içeriği, guarananın enerji artırıcı etkilerinin temelini oluşturur. Teobromin ve teofilin ise merkezi sinir sistemi üzerinde uyarıcı etkiler gösterir ve kafeinin etkilerini destekler.
3. Enerji Artırıcı ve Performans Üzerindeki Etkileri
Enerji Seviyelerinin Artırılması: Guarana kafeini, merkezi sinir sistemini uyararak enerji seviyelerini artırır. Kafein, adenozin reseptörlerini bloke eder ve bu da yorgunluk hissini azaltır. Bu etki, guarananın uzun süreli ve dengeli enerji salınımı sağlaması ile desteklenir, böylece aniden bir enerji çöküşü yaşamadan daha uzun süre yüksek enerji seviyeleri korunabilir.
Zihinsel Performans ve Konsantrasyon: Guarana kafeini, bilişsel işlevleri ve konsantrasyonu artırır. Kafein, dikkat süresini uzatır, uyanıklığı artırır ve kısa süreli hafızayı geliştirir. Birçok çalışma, guarananın zihinsel yorgunluğu azalttığını ve performansı artırdığını göstermektedir.
Fiziksel Performans ve Dayanıklılık: Guarana, fiziksel performansı ve dayanıklılığı artırabilir. Kafein, kasların enerji üretimini artırır ve yorgunluğu geciktirir. Bu nedenle, guarana sporcular ve yoğun fiziksel aktivitelerde bulunan kişiler tarafından performans artırıcı bir takviye olarak kullanılır.
4. Sağlık Yararları
Antioksidan Etkiler: Guarana, güçlü antioksidan özelliklere sahiptir. Antioksidanlar, serbest radikallerin neden olduğu oksidatif stresi azaltır ve hücre hasarını önler. Bu da guarananın genel sağlığı destekleyici etkilerinden biridir.
Metabolizmanın Hızlanması ve Kilo Kaybı: Guarana kafeini, metabolizmayı hızlandırır ve yağ yakımını artırır. Bu, guarananın kilo kaybı ve obezite yönetimi için faydalı olabileceğini gösterir. Kafein, termojenezi artırarak kalori yakımını hızlandırır ve iştahı azaltır.
Kalp Sağlığı: Guarananın içeriğindeki kafein ve diğer bileşenler, kalp sağlığını olumlu yönde etkileyebilir. Ancak, bu etkinin dozaja bağlı olduğu unutulmamalıdır. Düşük ve orta düzeyde guarana tüketimi, kalp sağlığını desteklerken, aşırı tüketim kalp ritmi bozukluklarına neden olabilir.
Sindirim Sağlığı: Guarana, sindirim sistemini uyarır ve sindirim sağlığını iyileştirir. Kafein, mide asidi üretimini artırır ve sindirimi hızlandırır. Ayrıca, guarananın anti-enflamatuar özellikleri, sindirim sistemi iltihaplarını azaltabilir.
5. Yan Etkiler ve Riskler
Guarana kafeini, genellikle güvenli kabul edilirken, aşırı tüketim bazı yan etkilere neden olabilir:
Uykusuzluk ve Anksiyete: Yüksek dozda kafein, uykusuzluk ve anksiyete gibi sorunlara yol açabilir. Guarana kafeini, uzun süreli enerji salınımı nedeniyle bu etkileri artırabilir.
Kalp Çarpıntısı ve Yüksek Tansiyon: Guarana, kalp hızını ve kan basıncını artırabilir. Bu nedenle, kalp hastalığı veya yüksek tansiyonu olan kişilerin guarana takviyelerini dikkatli kullanmaları önerilir.
Sindirim Sorunları: Aşırı kafein tüketimi, mide rahatsızlıkları, mide ekşimesi ve sindirim sorunlarına yol açabilir. Guarana kafeini de bu tür etkiler gösterebilir.
İlaç Etkileşimleri: Guarana kafeini, bazı ilaçlarla etkileşime girebilir ve ilaçların etkinliğini azaltabilir veya yan etkilerini artırabilir. Özellikle antikoagülanlar, antidepresanlar ve bazı kalp ilaçları ile dikkatli kullanılmalıdır.
6. Guarana Kafeinin Güvenli Kullanımı ve Dozaj
Guarana kafeinin güvenli kullanımı, doğru dozaja bağlıdır. Genel olarak, günlük kafein alımının 400 mg'ı geçmemesi önerilir. Bu, yaklaşık 2-3 fincan kahve veya guarana içeren bir enerji içeceği anlamına gelir. Guarana takviyeleri, genellikle 50-200 mg kafein içerir, bu nedenle etiket üzerindeki talimatlara ve doktor önerilerine uyulması önemlidir.
7. Guarana İçeren Ürünler ve Takviyeler
Guarana, birçok farklı formda bulunabilir. Enerji içecekleri, sporcu takviyeleri, diyet hapları, çaylar ve atıştırmalıklar gibi çeşitli ürünlerde guarana kullanılmaktadır. Ayrıca, saf guarana tozu veya kapsülleri de bulunmaktadır. Bu ürünlerin seçimi ve kullanımı, bireysel ihtiyaçlara ve tercihlere bağlı olarak değişebilir.
8. Bilimsel Araştırmalar ve Kanıtlar
Guarana kafeinin sağlık ve performans üzerindeki etkileri üzerine birçok bilimsel araştırma yapılmıştır:
Zihinsel Performans Üzerine Etkileri: Birçok çalışma, guarana kafeinin bilişsel performansı ve konsantrasyonu artırdığını göstermektedir. Örneğin, Kennedy ve arkadaşlarının (2004) yaptığı bir çalışma, guarana içeren bir takviyenin zihinsel yorgunluğu azalttığını ve bilişsel performansı artırdığını bulmuştur.
Fiziksel Performans Üzerine Etkileri: Astorino ve arkadaşlarının (2010) yaptığı bir araştırma, kafein içeren takviyelerin, sporcularda dayanıklılığı ve performansı artırdığını göstermiştir. Guarana kafeini de benzer etkiler göstermektedir.
Antioksidan ve Anti-enflamatuar Etkiler: Guarana, yüksek antioksidan içeriği sayesinde oksidatif stresi azaltır ve hücre hasarını önler. Mattei ve arkadaşlarının (2018) çalışması, guarana özütünün antioksidan ve anti-enflamatuar etkilerini doğrulamıştır.
Sonuç
Guarana kafeini, enerji artırıcı, zihinsel ve fiziksel performans iyileştirici etkileri ile dikkat çeken bir besin takviyesidir. Yüksek kafein içeriği, guaranayı özellikle enerji içecekleri ve sporcu takviyelerinde popüler bir bileşen yapar. Bununla birlikte, guarana kafeinin sağlık yararları ve olası yan etkileri göz önünde bulundurularak, dikkatli ve bilinçli bir şekilde kullanılması önemlidir. Bilimsel araştırmalar, guarana kafeinin birçok olumlu etkisini doğrulamakla birlikte, daha fazla çalışma yapılması gerektiğini de vurgulamaktadır.
KAYNAK;
Astuti, Ramuna, and Aprilia Rizki Fadilla. "Hibiscus sabdariffa (Rosela) sebagai Alternatif Minuman Teh Berkafein Rendah." Cendekia Sambas 1.2 (2020).
SINAR, Derya Selda, Nasuh Evrim ACAR, and İrfan YILDIRIM. "Kafein ve obezite." Türkiye Spor Bilimleri Dergisi 3.1 (2019): 10-20.
Keleş, Fevzi. "Kafein." Atatürk Üniversitesi Ziraat Fakültesi Dergisi 16.1-4 (2011).
VARMA, DINESH, and L. NEDUNJELIYAN. BATCH SOLVENT EXTRACTION OF CAFFEINE FROM MCBC2. Diss. Thesis. Malaysia: University Malaysia Pahang.[Online]. Tersedia: http://www. umpir. ump. edu. my/CD5520_DI NESH_VARMA/html.[Diakses 30 Desember 2015], 2010.
Hussin, Nuradibah. Batch Extraction of Caffeine from Cocoa MCBC 1. Diss. UMP, 2010.
ALIMOVA, Shakhnoza. "RENAL PARENCHYMA OF ENERGY DRINKS INFLUENCE ON MORPHO-FUNCTIONAL CHANGES." Journal of Experimental Studies 2.3 (2024): 79-83.
Reges de Sena, Amanda, Sandra Aparecida de Assis, and Alexsandro Branco. "Analiza teobromina i srodnih spojeva pomoću visokodjelotvorne tekućinske kromatografije obrnutih faza s UV-detekcijom (Pregled literature od 1992. do 2011. godine)." Food Technology and Biotechnology 49.4 (2011): 413-423.
McLellan, Tom M., and Harris R. Lieberman. "Do energy drinks contain active components other than caffeine?." Nutrition reviews 70.12 (2012): 730-744.
Torres, Elizabeth AFS, et al. "Effects of the consumption of guarana on human health: A narrative review." Comprehensive Reviews in Food Science and Food Safety 21.1 (2022): 272-295.
Pomportes, Laura, et al. "Cognitive performance enhancement induced by caffeine, carbohydrate and guarana mouth rinsing during submaximal exercise." Nutrients 9.6 (2017): 589.
Schimpl, Flávia Camila, et al. "Guarana: revisiting a highly caffeinated plant from the Amazon." Journal of ethnopharmacology 150.1 (2013): 14-31.
Gunja, Naren, and Jared A. Brown. "Energy drinks: health risks and toxicity." Medical Journal of Australia 196.1 (2012): 46-49.
Gurney, Tom, et al. "Cognitive effects of Guarana supplementation with maximal intensity cycling." British Journal of Nutrition 130.2 (2023): 253-260.
d'Angelo, Stefania, and Antonio Ascione. "Guarana and physical performance: A myth or reality?." (2020).
Olas, Beata, and Magdalena Bryś. "Effects of coffee, energy drinks and their components on hemostasis: The hypothetical mechanisms of their action." Food and chemical toxicology 127 (2019): 31-41.
Bérubé-Parent, Sonia, et al. "Effects of encapsulated green tea and Guarana extracts containing a mixture of epigallocatechin-3-gallate and caffeine on 24 h energy expenditure and fat oxidation in men." British Journal of Nutrition 94.3 (2005): 432-436.
Kennedy, David O., and Emma L. Wightman. "Mental performance and sport: Caffeine and co-consumed bioactive ingredients." Sports Medicine 52.Suppl 1 (2022): 69-90.