Down To Earth, Avustralya'daki Monash Üniversitesi'nde uyku ve sirkadiyen tıp profesörü olan Shanthakumar Wilson Rajaratnam ile ışık kirliliğinin uyku düzeni üzerindeki etkisi hakkında konuştu
Bol ışığın ekonomik ilerlemeyle eşanlamlı olduğu bir dönemde, giderek artan sayıda bilimsel araştırma aşırı yapay ışıkları ekolojik kaos ve insanlardaki hastalıklarla ilişkilendiriyor. Avustralya'daki Monash Üniversitesi'nde uyku ve sirkadiyen tıp profesörü olan Shanthakumar Wilson Rajaratnam, Down To Earth'e ışık kirliliğinin türlerin sirkadiyen ritmini nasıl etkilediği ve onları hastalıklara daha duyarlı hale getirdiği hakkında konuştu.
Soru: Tüm türlerin doğal ışık ve gece doğal karanlık döngüsüne göre evrimleşmiş bir iç biyolojik saati vardır. Biyolojik saatimiz yapay ışıktan etkilenir mi?
Beyindeki merkezi biyolojik saat kendi kendini idame ettiren bir saat olarak evrimleşmiştir. Bu, sirkadiyen ritimleri üretme ve sürdürme kapasitesine sahip olduğu anlamına gelir. Şimdi, bu sirkadiyen ritimlerin güneş ışığı-karanlık döngüsü ile senkronize veya uyumlu olmasının kritik öneme sahip olduğunu biliyoruz.
Evrim süreci boyunca, güneş ışığı-karanlık döngüsü sirkadiyen ritimlerimizin başlıca dış düzenleyicisi olmuştur. Yapay ışığa maruz kalmamız ve buna karşı bir tepki geliştirmemiz nispeten yakın bir geçmişe dayanmaktadır. Bu maruziyet, özellikle günün belirli saatlerinde, zamanlamalarını değiştirerek ve salınımlarını azaltarak sirkadiyen ritimleri çeşitli şekillerde bozabilir. Yapay ışığa maruz kalmak ayrıca uyku-uyanıklık davranışımızı etkileyebilecek uyarılma veya uyanıklık halinin artmasına da yol açabilir. Yapay ışığa maruz kalmanın bu tür bozulmuş sirkadiyen ritim sıklığında artışa neden olduğuna dair önemli kanıtlar bulunmaktadır.
S: Sirkadiyen ritmin bozulmasının insan sağlığı üzerinde ne gibi etkileri olabilir?
Dediğim gibi, organizmalar olarak güneşin aydınlık-karanlık döngüsüyle uyumlu olacak şekilde evrimleştik. Bir zamanlar alacakaranlıkta uyumaya hazırlanır ve şafakta uyanırdık. Ancak şimdi, yapay iç mekan ışığı nedeniyle, gece yarısı çoğu insan için gecenin ortası yerine gecenin başlangıcı haline geldi. Sirkadiyen ritimlerimiz bu geç saatlere kayıyor. Bu, geceleri yapay ışığa maruz kalmanın getirdiği ilk etkidir.
İkinci etkisi ise melatonin hormonunun salgılanmasının baskılanmasıdır. Bu hormon antioksidan özelliklere sahiptir ve bir dizi önemli fizyolojik işlevi olduğu bilinmektedir, bunlardan biri de uykumuzu düzenlemeye yardımcı olmaktır. Dolayısıyla, bozulan sirkadiyen ritimler nedeniyle melatonin salgılanması baskılanırsa, uykumuz olumsuz etkilenebilir.
İnsanlarda, karanlığa maruz kalmanın azalması veya hiç olmaması, bir dizi sağlık durumu için bir risk faktörüdür. Uyku döngümüzü ve sirkadiyen ritimlerimizi bozarsak, kendimizi diyabet, kardiyovasküler bozukluklar, obezite ve bir dizi zihinsel sağlık durumu gibi metabolik bozuklukların artmış riskine maruz bırakırız. Diğer riskler arasında üretkenlik bozuklukları, belirli kanser türleri ve bağışıklık sisteminin bozulması yer almaktadır. Performansımız ve üretkenliğimizdeki bozulmadan bahsetmeye bile gerek yok. Bunun nedeni, beyin gibi vücudumuzun diğer sistemlerinin de sirkadiyen saatlere sahip olmasıdır. Beyin saati, tüm vücutta senkronizasyonun sağlanmasında önemli bir rol oynar; bu da buradaki bir aksaklığın insanları bir dizi olumsuz sağlık durumu riskine maruz bıraktığı anlamına gelir.
Kaynak :https://www.downtoearth.org.in